Ustav Republike Crne Gore, kao najviši akt naše zemlje proklamuje ravnopravnost svih građana i građanki, i zabranu diskriminacije na osnovu bilo koje njihove različitosti, pa samim tim i na osnovu invalidnosti. Svjesni smo činjenice da to u praksi nije slučaj i da osobe sa invaliditetom imaju manje mogućnosti da se zaposle na otvorenom tržištu, na isti način kao i osobe bez invaliditeta. Kako opšta zakonska regulativa nije dovela do željenog rezultata, država uz pomoć samih osoba sa invaliditetom, odnosno njihovih predstavnika donosi poseban zakon; Zakon o profesionalnoj rehabilitaciji i zapošljavanju lica sa invaliditetom (Službeni list CG“,broj 49/08).
Uvažavajući smjernice i direktive međunarodnih institucija i Evropske unije, država Crna Gora je dužna da stvara uslove i izgrađuje inkluzivni sistem u kojem će lica sa invaliditetom imati jednake mogućnosti i ravnopravne uslove za uključivanje u sve sfere društvenog života, pa tako i u oblasti zapošljavanja.
Kako bi se obezbijedila što veća uključenost svih društvenih subjekata, a samim tim se doprinijelo rješavanju problema nezaposlenosti ovih lica, Udruženje paraplegičara Cetinje je u tom cilju sprovelo istraživanje u periodu od 10. do 20. juna 2017.god. na području Prijestonice Cetinje.
Istraživanje je sprovedeno u državnom, loklanom i privrednom sektoru u Prijestonici Cetinje.
Istraživanje je imalo za cilj povećanje nivoa svijesti, ali i odgovornosti o pravima i obavezama poslodavaca prema nezaposlenim licima sa invaliditetom, konkretno odnosilo na broj zaposlenih lica sa invaliditetom, kao i budućim planovima poslodavaca na zapošljavanju ovih lica, u skladu sa benifitima, ali i obavezama Zakona o profesinlanoj rehabilitaciji i zapošljavanju lica sa invaliditetom.
Prednosti i mogućnosti Zakona o profesinlanoj rehabilitaciji i zapošljavanju lica sa
invaliditetom
Zakon u članu 36 propisuje koje to subvencije može da ostvari poslodavac ukoliko zaposli lice s
invaliditetom.
Zakon propisuje da poslodavac koji zaposli lice s invaliditetom ima pravo na subvencije, koje se
odnose na:
– bespovratna sredstva za prilagođavanje radnog mjesta i uslova rada za zapošljavanje lica sa
invaliditetom;
– kreditna sredstva pod povoljnim uslovima za kupovinu mašina, opreme i alata potrebnog za
zapošljavanje lica sa invaliditetom;
– učešće u finansiranju ličnih troškova asistenta (pomagača u radu) lica sa invaliditetom;
– subvencije zarade lica sa invaliditetom koje zaposli.
Visina subvencije zarade osobe s invaliditetom iznosi:
– 75% od isplaćene bruto zarade za cijeli period zaposlenosti, za poslodavca koji zaposli lice sa
najmanje 50% invaliditeta; – za poslodavca koji zaposli lice sa invaliditetom manjim od 50%,
subvencija iznosi: u prvoj godini 75%, u drugoj 60 %, u trećoj i svakoj narednoj godini 50% od
isplaćene bruto zarade.
Korišćenje sredstava Fonda
Sredstva Fonda koriste se za:
1) mjere i aktivnosti profesionalne rehabilitacije za nezaposlena i zaposlena lica sa
invaliditetom;
2) sufinansiranje posebnih organizacija za zapošljavanje;
3) programe aktivne politike zapošljavanja u kojima učestvuju lica sa invaliditetom;
4) subvencije iz člana 36 ovog zakona;
5) finansiranje grant šema;
Postupak i način ostvarivanja prava, poslodavci i lica sa invaliditetom mogu više saznati na
linku. zzzcg.org
ISTRAŽIVANJE O BROJU ZAPOSLENIH OSOBA SA INVALIDITETOM U OPŠTINI CETINJE
UPCT je u periodu od 10. do 20. juna 2017. god. sprovelo istraživanje na teritoriji Opštine Cetinje, o broju zaposlenih osoba sa invaliditetom.
Na uzorku od 20 ispitanika, bilo je obuhvaćeno po 5 državnih i privatnih preduzeća, obrazovnihinstitucija i organa lokalne samouprave.
Prema dobijenim rezultatima, na teritoriji Opštine Cetinje, u istraživanjem obuhvaćenim preduzećima i institucijama nema zaposlenih osoba sa invaliditetom, po Zakonu o profesionalnoj rehabilitaciji i zapošlljavanju lica sa invaliditetom.
Po pomenutom Zakonu, svako preduzeće ili organizacija koja ima do 50 zaposlenih radnika, trebala bi da zaposli jednu osobu sa invaliditetom. Preduzeća koja imaju više od 50 zaposlenih, 5% od ukupnog broja zaposlenih trebale bi biti osobe sa invaliditetom.
Važan je podatak da je 75% ispitanika upoznato sa Zakonom o profesionalnoj rehabilitaciji i zapošljavanju lica sa invaliditetom, a 50% njih zna za prava i obaveze, kao i za benefite koje bi
ostvarili ukoliko zaposle lice sa invaliditetom.
Ispitanici su iskazali podršku zapošljavanju lica sa invaliditetom, ali su naveli i nekoliko razloga zbog ćega to nije zastupljeno u našoj Opštini.
Preko 80% njih je izjavilo da se osobe sa invaliditetom nisu prijavljivale na konkurse i oglase i da uglavnom imaju potrebu za visokoškolcima. A što se tiče samog zapošljavanja, u većini
slučajeva je odluka na Upravi za kadrove.
Drugi važan razlog je finansiranje, za koje su u državnim preduzećima i lokalnoj samoupravi rekli da je pod ingerencijama Ministarstava ili posebno formiranih organa.
Sledeći važan razlog je sam pristup objektima zbog nedostatka liftova i prilaznih rampi.
Istraživanjem je utvrđeno da je u lokalnoj samoupravi zaposlena jedna osoba sa invaliditetom, ali ne po Zakonu o profesionalnoj rehabilitaciji. U jednoj obrazovnoj ustanovi je bio zaposlen profesor, ali zbog nepristupačnosti, pošto je korisnik invalidskih kolica, nije mogao obavljati radne zadatke. U jednom državnom preduzeću je povremeno bila angažovana osoba sa invaliditetom, koja takođe nije bila zaposlena po Zakonu o profesionalnoj rehabilitaciji.
Ono što je naš tim, koji je sproveo istraživanje, utvrdio je da među ispitanicima ne postoji inicijativa za rešavanje ovog problema, kao ni eventualna sistematizacija radnog mjesta, kako
bi se zaposlila osoba sa invaliditetom.
U Opštini Cetinje, od ukupnog broja nezapolenih, 28¹ osoba su osobe sa invaliditetom, koje su
kategorisane kao takve i nalaze se na evidenciji ZZZ CG.
Od ukupnog broja stanovništva, u Crnoj Gori, 11%² su osobe sa invaliditetom.
U prijestonici Cetinje živi 13,2%² lica sa invaliditetom, od tog broja 5,9% su lica sa tjelesnim
invaliditetom.
¹ Podaci ZZZ CG
² Podaci MONSTAT – a za 2011. g